Zapalenie zatok jest patologicznym procesem, którego powikłaniem może być guz Potta, stanowiący bardzo duże zagrożenie ze względu na możliwość wystąpienia szerokich powikłań wewnątrzczaszkowych. Pierwsze objawy zapalenia zatok i guza Potta są niespecyficzne, przez co często podejmowaną próbą leczenia jest antybiotykoterapia. Niestety może ona zamaskować lub opóźnić pojawienie się objawów specyficznych, a wczesna diagnoza i podjęcie leczenia ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia możliwych powikłań.
Zapalenie tkanki kostnej jest mechanizmem, w toku którego dochodzi do zajęcia wszystkich elementów tkanki kostnej, gdzie znaczenie mają czynniki zarówno ogólnoustrojowe, jak i czynniki miejscowe. Dochodzi do aktywacji procesu modelowania kości, naruszenia jej struktury (które również może mieć miejsce w przypadku mechanicznego uszkodzenia), jednak sam jego mechanizm nie jest znany. Przypuszcza się, że pod wpływem działania patogenu wytwarzanych jest więcej mediatorów zapalnych i cytokin, które stymulują osteoblasty [2].
Najbardziej widocznym i zauważalnym objawem jest pojawienie się obrzęku w okolicy czołowej, jednak guz Potta charakteryzuje cały zbiór objawów. Sam obrzęk jest charakterystyczny – jest dobrze odgraniczony, miękki, nie wykazuje cech bolesności, ma swoistą lokalizację, czyli umiejscowienie na czole lub na czubku głowy. Pojawiają się także inne, mniej specyficzne objawy, jak np. bóle głowy, gorączka, zatkanie nosa czy poczucie ogólnego zmęczenia. Brak specyficzności początkowych objawów często jest powodem podania antybiotyku, co w tym przypadku może wiązać się z opóźnieniem pojawienia się objawów specyficznych lub też, co gorsza, zamaskować je – nie pozwala to bowiem na wczesne zdiagnozowanie problemu rozprzestrzeniającej się infekcji wewnątrzczaszkowej. Objawy, takie jak drgawki, silna apatia, zaburzenia świadomości czy też widzenia, afazja wraz z porażeniem nerwów, są objawami świadczącymi już o powikłaniach i spustoszeniu, jakie wywołuje infekcja wewnątrzczaszkowa.
Diagnostyka i badania
W związku z brakiem specyficzności pierwszych objawów, jakie wykazuje guz Potta, postawienie trafnej diagnozy stanowi nie lada wyzwanie dla lekarza. Konieczne jest więc podjęcie procedury diagnostyki różnicowej, by wykluczyć zapalenie zatok, obrzęk naczynioruchowy, wszelkie ukąszenia przez owady, zapalenie tkanek miękkich, kaszaka, krwotok czy tłuszczaka.
W samych badaniach nieprawidłowości są uzależnione głównie od stopnia rozwoju choroby i jej zaawansowania, a najczęściej spotyka się podwyższoną liczbę krwinek białych oraz podniesione CRP, co jednak nie jest wskaźnikiem swoistym, a wskazuje jedynie na toczący się stan zapalny w organizmie. Pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego nie sprawdza się także w tym schorzeniu, gdyż nie wykazuje on żadnych specyficznych odchyleń.
Badaniem, które potwierdza wystąpienie stanu zapalnego w zatokach, jest badanie TK oraz badanie MRI (rezonans magnetyczny) wykazujące 100% skuteczności w przypadku wykrywania ropni wewnątrzczaszkowych.
By potwierdzić jednoznacznie wystąpienie guza Potta, konieczne jest pobranie i zbadanie wydzieliny z nosa pod kątem bakteriologicznym. Należy także tej procedurze poddać treść ropną samego guza, uzyskując ją poprzez nakłucie jamy guza.
Schemat leczenia
Proces leczenia podzielony jest na 2 etapy – pierwszym jest zastosowanie antybiotykoterapii o szeroki spektrum, po czym podejmuje się działania neurochirurgiczne. W związku z tym, że nie ma wystarczającej ilości danych, nie stworzono na ten dzień rekomendacji odnoszących się do etapów i kolejności postępowania w przypadku wykrycia guza Potta.
Przedstawiony powyżej schemat leczenia przynosi stosunkowo dobre efekty, gdyż większość pacjentów powraca do zdrowia i nie wykazuje objawów powikłań neurologicznych, choć u niektórych pojawia się afazja, drgawki czy porażenie wybranych grup mięśniowych [1].
